Akademik Veri Yönetim Sistemi
1st INTERNATIONAL SILK ROAD CONFERENCE, Nakhchivan, Azerbaycan, 26 - 27 Mayıs 2023, ss.335-336
Uluslararası ilişkiler disiplininde bir teoriden temelde beklenen iki şey vardır. Bunlardan ilki
açıklama gücü, ikincisi ise öngörebilme yeteneğidir. 1990’lı yıllara gelindiğinde mevcut
teorilerin Soğuk Savaş’ın bitişini öngörememeleri yeni bir teori ihtiyacını ortaya çıkardı. Bu
ihtiyaç neoklasik realist teori ile dolduruldu. Bir sistem değil dış politika teorisi olan
neoklasik realizme göre bir ülkenin dış politikasının kapsamı ve emelleri her şeyden önce o
ülkenin uluslararası sistemdeki yeri ve özellikle göreli kapasitesi tarafından yönlendirilir.
Ancak bu kapasitenin dış politikadaki etkisi dolaylı ve karmaşıktır. Çünkü sistemik baskılar
birim düzeyinde araya giren değişkenler vasıtasıyla dönüştürülmelidirler. Bundan dolayı teori
klasik realizmden farklılaşarak, neoklasik realizm olarak adlandırılmaktadır. Neoklasik
realizmin dış politika analizinde ara değişkenler önemli bir role sahiptir. Devletlerin dış
politikalarını etkileyen dört ara değişken vardır: Lider imajı, stratejik kültür, devlet – toplum
ilişkisi, iç kurumlar. Bu değişkenler sistemik sınırlamalar dâhilinde ve birbirleri ile etkileşim
içinde dış politika kararlarının alınmasında etkili olurlar. Genel hatlarıyla Haydar Aliyev
döneminde Azerbaycan’ın takip ettiği dış politikaya bakıldığında uluslararası sitemin
sınırlamalarının etkili olduğu ancak Aliyev’in dış politika anlayışının da bu politikada
belirleyici olduğu görülmektedir.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı olmadan önce SSCB döneminde büyük bir siyasi tecrübe
edinmiş olan Aliyev, bölgedeki ve dünyadaki dengeleri çok iyi bilen bir devlet adamıydı.
Cumhurbaşkanlığı döneminde duygusal siyasetten uzak duran Aliyev, Azerbaycan'ın dış
politikasında önemli değişikliklere imza attı. Bu değişikliklerin etkileri petrol ihracatında,
Ermenistan ile yaşanan sorunlarda ve diğer devletlerle olan ilişkilerde görüldü. Türkiye ile
ilişkiler ise "tek millet, iki devlet" söylemi çerçevesinde ancak iki egemen devlet bilinciyle
yürütülmüştür.
Bu çalışmada neoklasik realizmin dört ana değişkeninden biri olan lider imajı Haydar Aliyev
bağlamında ele alınacak, Azerbaycan dış politikasında yaşanan değişim ve bu değişimde
Aliyev’in liderliğinin etkisi üzerinde durulacaktır.